Volgende week is het Kerst en zullen door het hele land de ‘kaarsjes branden’. Niet voor niets wordt kerstfeest ook wel het lichtfeest genoemd, maar dan om een andere reden. Naast kerstverlichting zijn deze donkere maanden hét seizoen voor retailers die verlichting verkopen. In maart/april komt voor hen de voorjaarsdip, gevolgd door een lange zomerslaap. Dat is al jaren zo en verandert nauwelijks. Naar verwachting zullen in 2016 weer een aantal gespecialiseerde verlichtingszaken het loodje leggen nadat de laatste 10-15 jaar dit al in versneld tempo gebeurde.
Lobby Philips
Tegelijkertijd met het verdwijnen van de traditionele lampenwinkel is ledverlichting sterk opgekomen. Pakweg een jaar of tien geleden werd led door de consument wat terughoudend bekeken, maar inmiddels zijn bijna alle gloeilampen vanwege Europese voorschriften uit de winkels verdwenen en moet je wel iets anders kopen. Althans, dat was de bedoeling. Dagblad Trouw meldde vorige week dat het verbod op de handel in gloeilampen massaal wordt overtreden.
Voor fabrikanten van armaturen betekende de komst van de kleine ledjes dat er nieuwe mogelijkheden kwamen voor de vormgeving van verlichting. Philips, dat fors had geïnvesteerd in de productie van de ‘revolutie op lichtgebied’, lobbyde zich te pletter om het gebruik van ledverlichting te stimuleren en begon vanaf 2006 producenten van verlichtingsarmaturen te kopen. Want losse lichtbronnen (gloeilampen) zouden niet meer verkocht gaan worden. Ledjes met omhulsel des te meer. Dus ging Philips aan de slag.
Retrofit lampen
Een eigen lijn met luxe armaturen, uitgekiende concepten voor verkoop op de winkelvloer, leuke lampjes die zo fijn konden verkleuren vanwege de ingebouwde ledjes; het werkte niet. Mensen kochten massaal gloeilampen, eventueel spaarlampen, en lieten de ledjes links liggen. Te duur, te fel licht en niet dimbaar. Bovendien wilden ze nauwelijks nieuwe armaturen kopen. Daarom ontwikkelde de industrie retrofit lampen; ledjes verpakt in een ‘gloeilamp’ en passend in de fitting van bestaande armaturen. Kenners noemen die retrofit lampen retroshit vanwege de belabberde kwaliteit en in de handel wordt geklaagd over ‘cowboys’ die niet uit Amerika komen, maar uit China.
Energiebesparing
Inmiddels zijn de ledjes verbeterd, zijn er apps die voor thuisgebruik de verlichting kunnen aansturen, kun je online je eigen lichtplan maken en is ledverlichting ook dimbaar, voor Nederlanders een must. In de projectmarkt is de invloed van ledverlichting veel sterker en speelt energiebesparing een grote rol. Daar zie je ook armaturen die specifiek zijn ontworpen om ledverlichting te huisvesten. Niks retro, efficiency is daar het motto.
Kooldraden
Nu ledverlichting breed is geaccepteerd en talloze verschijningsvormen kent, is er onder designers een aardige tendens te zien. Zij ontwerpen verlichting waarbij de lichtbron overduidelijk de vorm van een gloeilamp heeft, compleet met zichtbare draden, maar wel gestoeld op hedendaagse techniek. De kooldraden - ledfilamenten in jargon - geven warm licht en het omhullende glas is meestal groot van vorm. Zo'n sfeerpeer hangt zonder armatuur aan het plafond. Of staat prominent op kast of tafel. Erg hip is de variant die is gevat in een blok hout, geschroefd in een gewone fitting. Naast de lamp zit een rank metalen schakelaartje dat uiteraard alleen met de hand is te bedienen. Hoezo ledverlichting in een slanke behuizing?
Nepperige ledkaarsen
Ledstrips om in de wandkast of onder keukenkastjes te plakken koop je bij Lidl of Aldi. Nepperige ledkaarsen zijn voor een paar euro verkrijgbaar bij Blokker en Marskramer, inclusief afstandsbediening. De tuincentra hebben de rendieren voorzien van waterdichte ledjes al weken in de aanbieding. En Philips? De lichtdivisie van Philips staat sinds begin dit jaar te koop en nog niemand heeft willen toehappen. De grootspraak over de grootste revolutie sinds de uitvinding van de gloeilamp komt zo in een ander (dag)licht te staan. Voor Philips geldt nu: effe dimmen!
Aribert Guiking
Naschrift:
NRC publiceert vandaag een verhaal over fabrikanten die sjoemelen met wattages. Veel lampen gebruiken meer stroom en geven minder licht dan opgegeven.