Handmade. Dat was in grote letters te lezen op menige stand tijdens de onlangs gehouden beurs Ambiente in Frankfurt. Houten schalen en snijplanken, keramieken vazen, onderzetters van bamboe, kaarsen van sojawas, schorten beprint met handmatig aangebrachte zeefdruk en een Handmade Portable Wood Fired Oven; allemaal producten die je makkelijker, sneller en goedkoper op industriële wijze kunt vervaardigen, maar waarvoor bewust is gekozen om dat niet te te doen.
De beurs biedt een enorm aanbod aan praktische en decoratieve producten voor in huis, denk aan serviesgoed, keukenspullen, woonaccessoires en gadgets die leuk zijn om te kopen of te krijgen. Borden, vazen, schalen, kussens, kaarsenstandaards, fotolijsten, pedaalemmers, toiletborstels, houten aapjes, plastic tuinkabouters, metalen rekjes en duizenden andere producten zijn ideaal om grote series van te maken waardoor ze voor veel mensen makkelijk betaalbaar zijn. En daardoor in nog grotere aantallen gemaakt worden.
Eeuwenlang hebben mensen eindeloos moeten prutsen om zelf een schaal, pot of ander gebruiksvoorwerp te maken, maar door de industriële revolutie kwam massaproductie in zwang. Mechanisering, automatisering en digitalisering versnelden en verbreedden dit proces en via software worden machines aangestuurd waardoor consumenten, ondanks de schaalvergroting, nu een 'gepersonaliseerd' product kunnen aanschaffen.
Als je over zo'n megabeurs loopt dan blijkt dat handwerk toch wel heel bijzonder is en – als je afgaat op de wijze waarop het wordt aangeprezen – eigenlijk 'beter' is en dichter bij de mens als oermens staat. Woorden en begrippen als handgemaakt, natuurlijk, eerlijk, traditioneel en ambachtelijk worden door elkaar gemixt en dat leidt bijna vanzelf tot een fantastische cocktail: een schitterend product.
Ik zag op de beurs Japanse schaaltjes van hout, porseleinen kopjes en handgesmede messen die gemaakt zijn volgens 'eeuwenoude tradities'. Vaak zit daar een hele filosofie aan vast, maar daar zag ik niets van. Ik kreeg hooguit een vermoeden of vaag gevoel.
Tegelijkertijd zijn het de Japanners die sterk zijn in robotisering en in de autoproductie het just in time principe introduceerden waarbij efficiency, schaalvergroting en kostenreductie hand in hand gaan. Daarom kan zo'n schaaltje of kopje uit de fabriek er exact hetzelfde uitzien als een handgemaakt exemplaar.
Maar ja, handgemaakt ligt momenteel lekker in de markt, zeker publicitair gezien.
Er stonden relatief veel Japanse bedrijven op Ambiente want beursorganisator Messe Frankfurt wil het Japanse equivalent van de beurs in Tokio graag in Europa promoten. Toch trokken de stands relatief weinig bezoekers want zij toonden veelal 'moeilijke' producten die commercieel gezien lastig zijn te vermarkten.
Wel permanent publiek trok een pratende robot op de beursvloer en daarvan werden veel foto's en filmpjes gemaakt. Ik heb niet op de buik, rug of voet gekeken waar de robot vandaan kwam, maar het zou goed kunnen dat er ergens Made in Japan op staat. Waarschijnlijk gemaakt in een of ander laboratorium. Is dat dan ook handmade?
Aribert Guiking